Başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere Avrupa ve Asya’da son yıllarda giderek artan bu rahatsızlık, insanların beslenme alışkanlıklarının değişmesi, fast food kültürünün yerleşmesi, sağlıklı yaşam için gerekli olan spor hareketlerinin yapılmaması gibi durumlar ile doğrudan ilişkilidir. Bütün detayları ile obezite konusuna eğilmek bu anlamda önemlidir.
Obezite Nedir?
Bilimsel olarak açıklamak gerekir ise, vücudun yağ kütlesinin, yağsız kütleye olan oranının aşırı artmasıdır. Vücudun boy uzunluğuna göre olması gereken ağırlık değerinden çok daha ağır olması, bu nedenle de yağlı ve şişman bir görünüm ortaya çıkması obezite olarak açıklanabilir. Vücudun ihtiyaç duyduğu besinlerden fazlasını tüketmek ve giderek bu tüketimi artırmak, yağlanmaya sebep olacağı için vücudun yağ kütlesi de buna bağlı olarak artacaktır. İşte bu durum da obeziteyi işaret eder. Son yıllarda söz konusu sağlık sorununun Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere dünyanın pek çok noktasında görülme sıklığı artmıştır. Çünkü toplumların beslenme alışkanlıkları ve yaşam tarzları değişmektedir.
Obezite Çeşitleri
Obezite çeşitleri genel olarak 3 ana başlıkta incelenir. Bu ana başlıklar obezite başlangıç yaşı, hastalığın ortaya çıkış nedeni ve vücuttaki yağ dağılımına göre ayrılırlar.
Yaşa Göre; Hipertrofik (yetişkinlerde görülen) ve Hiperplazik (çocuklarda görülen)
Nedenine Göre; Basit, Sekonder ve Genetik
Yağ Dağılımına Göre; Abdominal (Elma) ve Jinoid (Armut)
Obezite Tipleri
Yukarıda da bahsedildiği gibi, obezite çeşitleri temel olarak 3 ana başlık altında toplanır ve incelenirler. Bu noktada ilk ana başlık yaş ile ilgilidir.
Çocuk yaşlarda başlayan obeziteye hiperplazik obezite denir. Söz konusu rahatsızlık hasta henüz çocuk iken kendini gösterir ve önlem alınmazsa ileride de bu hastalığın ilerlemesi mümkündür. Hipertrofik obezite ise yetişkin yaşlarda başlayan ve o şekilde devam eden obezite türüdür. Bu türün de çeşitli şekillerde tedavi edilerek frenlenmesi mümkündür.
Hastalığın ortaya çıkış sebebine göre de 3 tip obezite vardır. Basit obezite, doğrudan doğruya hastaların yanlış beslenme alışkanlıklarından kaynaklanır. Bu türe birincil obezite de denir. Kişinin sağlıklı bir yaşam için spor yapması ve dengeli beslenmesi, bu hastalığı önleyecektir. Sekonder, yani ikincil obezite ise kişinin yalnızca beslenme sorunları ile ilgili değil, aynı zamanda hormonal bozuklukları ile de ilgilidir. Bu yönü ile birincil obeziteden ayrılan söz konusu rahatsızlık, hormonların doğru çalışması ya da bu yönde tedavilerin uygulanması ile birincil obezite türüne indirgenebilir; fakat uzman doktorların kontrolünde her bir olasılık hesaplanarak hareket edilmelidir. Genetik obezite ise kalıtsal özelliklerinden dolayı kişide hasıl olur ve kendini gösterir. Ancak kişinin ailesinde obezite hastalığının olması, o kişide illa ki obezite görüleceği anlamına gelmez. Bu, sadece kişinin rahatsızlık ihtimalini artırır; doğrudan kişinin obez olmasının sebebi genetik değildir. Bu tür riskler taşıyan kişilerin beslenmelerine dikkat etmeleri gerekir.
Vücuttaki yağ dağılımına göre armut tipi ve elma tipi obezite çeşitleri de dikkat çeker. Bunları aşağıda inceleyeceğiz;
Armut Tip Obezite
Jinoid obezite olarak literatüre geçmiş olan armut tip obezite, daha çok kadınlarda görülür. Şekil itibariyle armuda benzeyen yağ dağılımı, yağ katmanlarının daha çok kalça bölgesinde yer almasından kaynaklı olarak böyle bir durum almıştır. Söz konusu obezite türünün elma tip obeziteye oranla daha az zararlı olduğu ifade edilebilir. Çünkü, bu tip obezitede biriken yağ katmanlarının bacak, kalça ve basen bölgelerinde yer aldıkları görülürken, söz konusu yağların deri altı yağlar sınıfına girmesinden dolayı böyle bir çıkarım yapılabilir.
Elma Tip Obezite
Abdominal obezite olarak bilinen elma tip obezite, en tehlikeli obezite türüdür. Merkezi obezite ya da erkek tipi obezite olarak da bilinen bu tür, daha çok erkeklerde görülür. Vücudun bel bölgesinde yoğunlaşan yağların oluşturduğu görüntü itibariyle vücudun elmaya benzediği görülebilir. Bu obezite türünün çok tehlikeli olmasının sebebi ise, bel bölgesinde depolanan yağların iç organsal yağ olması, yani çok çeşitli hastalıklara ve kansere sebebiyet verebilmeleridir. Vücutta depolanan çoğu yağ cilt altı yağları olarak isimlendirilirken, bel bölgesindeki yağların ise iç organsal yağ olmasından mütevellit ciddi riskler taşıdığı ortadadır. Bu obezite türü metabolizmanın çalışmasını da doğrudan etkilediği için tehlikelidir. Söz konusu obezite türünün tespit edilmesinde hem vücut kitle endeksi, hem de bel bölgesi ölçümü etkili olur.
Obezite Nedenleri Nelerdir?
Son yılların en tehlikeli ve en yaygın rahatsızlığı olan obezite, elbette ki bir takım sebeplerden dolayı ortaya çıkmaktadır. Obezite nedenleri olarak madde madde tüm bu unsurları ortaya koymak mümkündür. Özellikle de beslenme bozuklukları ve hareketsizlik bu rahatsızlık için en temel sebepleri oluşturur;
- Beslenme Yanlışlıkları;
Aşırı beslenme, obezitenin ilk sebebidir. Burada hep şunu düşünmek gerekir; vücuda giren kalori ile vücudun yaktığı kalori dengeli olmak zorundadır. Eğer vücuda gerekenden fazla kalori alınırsa, bu besinler yağa dönüştürülerek vücutta depolanır. Aşırı beslenme sonucu söz konusu yağlanma ortaya çıkar ve obezite başlar. Bununla beraber sadece aşırı beslenme değil, yanlış ve düzensiz beslenme de obeziteye neden olur. Örneğin öğünleri zamanında ve yeterli yemeyen bir kimsenin, gece yatmadan önce yüksek kalorili pek çok besin tüketmesi ve bunun alışkanlığa dönüşmesi de obeziteye sebep olabilir. Düzenli ve sağlıklı beslenmek bu konuda mutlaka önem kazanır.
- Yetersiz Fiziksel Aktivite;
Klişe ama çok önemli; sağlıklı bir yaşam için mutlaka spor yapılmalı! İnsan hareket ettikçe kalori yakar ve vücudun fazla besinleri yağa dönüştürmesi engellenerek kalori yakımı sağlanır. Bununla beraber aktivitenin süresine ve türüne bağlı olarak depolanan yağların yakılması da söz konusu olur. Ancak bütün bu fiziksel aktiviteleri yapmamak veya yetersiz yapmak kişinin yağlanmasına sebep olacak, obeziteye davetiye çıkaracaktır.
Yaş;
Kimi obezite başlangıçları yaşlılık dönemine giren yetişkinlerde kendini gösterirken, bu zaman zarflarında vücudun metabolizma hızının düşmesi ile yağ oranının arttığı da görülebilir. Yaş ilerledikçe günlük fiziksel aktivitelerin yapılması sağlanmalıdır.
Cinsiyet;
Aslında cinsiyet, bir obezite sebebi değildir; fakat risk faktörleri arasında cinsiyet de kabul edilir. Erkek ve kadın metabolizmaları birbirinden farklı olduğu için, belli başlı diğer risk faktörleri ile cinsiyet birleştiği zaman obeziteye başlangıç için uygun ortam ortaya çıkabilir.
Eğitim Düzeyi;
Bu da bir tür risk faktörüdür; fakat obeziteye doğrudan etki eden bir faktör olduğu için çok önemlidir. İnsanlar ne yediklerini bilmeli, hangi besinden protein alacağını ve hangi besinin doğrudan yağa dönüşeceğini bilerek öğünlerini ortaya koymalıdır. Eğitim düzeyi arttıkça beslenme alışkanlıkları da daha doğru şekilde biçimlenir, kişiler hangi besinden ne kadar ve hangi öğünde alması gerektiğini bilir.
Hormonal Durumlar;
Kişilerin hormonlarının çalışıp çalışmaması ya da çalışma düzenleri de obezite için bir sebep oluşturabilir. Doğru çalışmayan hormonlardan dolayı kişi fazla kilo alabilir ve obezite başlangıcı görülebilir.
Psikolojik Sebepler;
Can sıkıntısı, moral bozukluğu ya da depresif durumlar kişinin yemek yemesini artırabilir ve hareket etmesini de kısıtlayabilir. Bu noktada kilo artışı ve yağlanma başlar, obezite başlangıcı görülür.
Gelir Durumu;
Sağlıklı ve düzenli beslenme, aynı zamanda gerekli besinlerin satın alınmasını da gerektirir. Örneğin kırmızı et ya da balık eti tüketmesi gereken kişinin alım gücü varsa bu gıdaları temin edip sağlıklı beslenebilirken; geliri düşük kişilerin söz konusu yiyecekler yerine karbonhidrat ve yağ deposu besinler ile beslendikleri görülebilir. Bu durumda da obezite görülme ihtimali artar.
İlaç Kullanımı;
Kimi ilaçlar kişilere kilo aldırır. Kortizonlu ilaçlar bu konuda fazlası ile nam salmıştır. Yağlanmayı artırabilen kimi ilaçlar obezite sebepleri içinde değerlendirilebilir.
Obezite Belirtileri Nelerdir?
Kişilerin obez olma yolunda ilerlediklerini anlamalarına bazı belirtiler yardımcı olabilir. Bu şekilde erken teşhis ile önlemler alınması ve obezite ile mücadele edilmesi de mümkün kılınır. Söz konusu obezite belirtileri ise şu şekilde sıralanabilir;
Aşırı terleme
Horlama
Eklem ağrıları
Sırt ağrıları
Uyuyamama sorunu
Depresyon
Ufak hareketler sonrasında bile nefes nefese kalma
Çabuk yorulma
Ciltte tahriş kaynaklı enfeksiyon
Yorgun olma ve uykusuzluk durumları
Dünyada ve Türkiye’de Obezite
Son yıllarda dünya genelinde obezite oldukça yaygın görülen bir hastalık olarak ifade edilmektedir. Özellikle de Amerika Birleşik Devletleri kaynaklı olarak ortaya çıkan ve bir anda tüm dünyayı etkisi altına alan fast food yemek kültürü, pek çok ülkeye de nüfuz ettiği için beslenme alışkanlıklarını değiştirmiştir. Bu da doğal olarak obezitenin yaygınlaşmasını sağlamıştır. Çünkü söz konusu beslenme alışkanlıkları içinde hızlı tüketimi sağlayan hamburger, patates kızartması gibi unsurlar bolca bulunurken, bununla beraber şekerli ve gazlı içecekler de kişilerin öğünleri arasına girmiştir. Doğal olarak kontrolsüz ve aşırı kilo almalar başlamıştır. Sadece fast food nedeni ile değil, betonlaşan şehirlerde spor yapma imkânı olmadığı için de kişilerin kilo artış hızları ivmeli olarak yukarı yönlü seyretmektedir. Yani insanlar gerek beslenme alışkanlıklarından dolayı, gerek ise hareketsiz kalmalarından ötürü yağlanmaya başlamışlardır.
Avrupa ve Asya’da da durum çok farklı değilken, ülkemizde de son yıllarda obezite vakaları sıklık kazanmıştır. Dışarıda yenilen pek çok besinin aslında vücuda zararlı olduğu açıktır ve gerek kullanılan yağlar, gerek ise besinlerin içindeki zararlı maddelerden dolayı obezite ülkemizde de yükseliştedir.
Obezitenin Yol Açtığı Sağlık Problemleri
Obezite kaynaklı pek çok hastalık vücudu anında sarabilir ve etkilerini sert bir biçimde gösterebilir. İşte o hastalıklardan bazıları;
İnsülin direnci
Tip 2 Diabetes Mellitus (Şeker Hastalığı)
Hipertansiyon (Yüksek Tansiyon)
Koroner arter hastalığı
Hiperlipidemi – Hipertrigliseridemi (Kan Yağlarının Yükselmesi)
Metabolik sendrom
Safra kesesi hastalıkları
Çeşitli kanser türleri (kadınlar için safra kesesi, endometriyum, yumurtalık ve meme kanserleri / erkekler için kolon ve prostat kanserleri vb.)
Felç
Uyku apnesi
Karaciğer yağlanması
Astım
Solunum zorluğu
Gebelik komplikasyonları
Menstruasyon düzensizlikleri
Aşırı kıllanma
Kas-iskelet sistemi problemleri
Obezite Testi ve Hesaplaması Nasıl Yapılır?
Obezite testi için beden kitle indeksi önemlidir. Bu hesaplama ise boyun cm cinsinden yazılıp, kilonun da kg cinsinden yazılarak birbirine oranlanması ile bulunur. Vücudun metre karesi başına 30 kg ve fazlası obez olarak geçer. Yani beden kitle indeksi 30 kg/m2 olarak bulunduysa kişi obezdir ya da obez başlangıç evresindedir.
Beden Kitle İndeksi; Ağırlık (kg) / Boy x Boy (cm2) olarak hesaplanır.
Obezitenin Görülme Sıklığı
Obezite görülme sıklığı, belli periyotlar ile hesaplanıp Dünya Sağlık Örgütü tarafından paylaşılmaktadır. Son yıllardaki veriler ise dünya genelinde bu rahatsızlığın %30’un üzerinde görüldüğüne ilişkindir. Ülkemizde de oran dünya geneline paralel olarak kendini göstermektedir. Obezitenin en yaygın olduğu ülke Amerika Birleşik Devletleri olurken, en az görülen ülke ise Özbekistan’dır.
Obezite Tedavisi Nasıl Yapılır?
Obezite tedavisi çeşitli şekillerde yapılabilir. Farklı metotlar izlenerek obezite yok edilebilir. Bunun için ilk olarak tıbbi diyet uygulanması yöntemi öne çıkar. Kişinin vücut kitle indeksine göre ve uzman görüşlerine göre tıbbi diyet programını takip etmesi sağlanır. Bu sayede kişi hem gerekli besinleri düzenli şekilde alırken, hem de obeziteden kurtulmaya başlar.
Diğer bir yöntem egzersizlerle tatbik edilir. Kişiye yürüyüş, koşu ve bunlara benzer fiziksel aktiviteler ödev olarak verilir. Kişinin uzman gözetiminde ve evde kendi başına yapacağı bir takım egzersizler yaparak kilo vermesi ve obeziteden kurtulması sağlanır.
Davranış değişikliği tedavisi bir diğer yöntemdir. Bu tedavi yönteminde kişiye kendini gözetlemesi, kontrol etmesi, fazla yememek için kendini durdurması ve zihnen kilo vermeye elverişli bir beden yaratması hususlarında eğitimler verilir. Bu şekilde davranışlarını değiştirerek kilo almayı durduran, hatta kilo vermeye başlayarak obeziteden kurtulan pek çok hasta vardır.
İlaç tedavisi de bir çeşitli tedavi yöntemidir; ancak kişilerin aşırı kilolu olmasından dolayı ilaç seçimleri çok iyi yapılmalı ve bunun yanı sıra beslenme programları da eksiksiz şekilde takip edilmelidir. İlaç ile kilo vermek ise pek tavsiye edilmez.
Ameliyat (Cerrahi) ile müdahale edilerek de obezite durdurulabilir. Bunun için çeşitli operasyonlar yapılarak mideye müdahale edilebilir ve kişi zaman içinde incelebilir.
Obezitenin İlaçla Tedavi Yöntemleri
Pek fazla tavsiye edilmeyen bu yöntem, hastaya ilaç vererek kilo vermesini ve hastada tokluk hissi yaratılmaya çalışılmasını amaçlar. Uzman doktorların hastanın yaşına, cinsiyetine ve sağlık öyküsüne göre ilaç seçmeleri çok önemlidir. Burada sağlık öyküsü konusunda hastanın son derece dürüst olması hayati önem taşır.
Obezitenin Cerrahi Tedavi Yöntemleri
Tüp mide ameliyatı gibi son yıllarda sıklıkla tercih edilen kimi cerrahi tedavi yöntemleri obezite ile mücadele konusunda akla gelir. Kişinin midesinin bir kısmının alınması, kişinin midesinin küçültülmesi gibi amaçlar ile yapılan müdahaleler sonrasında hastaların obeziteden kurtulmak için önemli avantajlar yaşadıkları aşikardır.
Obezitede Tıbbi Beslenme Tedavisi
Uzmanlar tarafından tıbbi diyet programlarının uygulatılması burada öne çıkar. Tıbbi beslenme ile hastanın beslenme alışkanlıklarına da yön verilir.
Obezite ve Akupunktur
Kimi uzmanlara göre akupunktur ile obeziteye karşı mücadele edilebilir. Çünkü akupunktur uygulaması ile kişinin iştah merkezine müdahale edilebilir, kimi hormonların harekete geçirilmesi ile tokluk hissi yaratılabilir ve bunlara benzer kazanımlar elde edilerek obezite sonlandırılabilir.
Obezite Cerrahisi
Sağlıklı bir yaşam için gerekli olan uygun vücut kitle indeksine erişme noktasında aşırı kilolu ve hatta obez olunmamalıdır. Böyle bir durumda ise obezite cerrahisi ön plana çıkar. Mide küçültme ameliyatları burada başı çeker.
Obezite Ameliyatı
Hastaların obeziteden kurtulmaları için yapılan obezite ameliyatı, kişinin yaşı, cinsiyeti ve kilosu gibi özelliklerine bağlı olarak şekillenir. Bu noktada uzman doktor tarafından mideye ve çeşitli noktalara müdahale edilerek kişinin sağlıklı bir yapıya kavuşması sağlanır.
Obezite ile Nasıl Mücadele Edilir?
Bu konuda en önemli mücadele yöntemi eğitimdir. Sağlıklı bir vücut elde etmek için kişinin nelere dikkat etmesi gerektiği, hangi besinleri ne sıklıkla tüketmesinin doğru olacağı, fiziksel aktivitelerin ne denli kritik ve önemli olduğu gibi hususlar burada ön plana çıkar. Bilinçlenen halkın obez olma ihtimali de düşer. Bununla beraber çeşitli yöntemler izlenerek de bu konuda atılımlar sağlanabilir.
Bir Cevap Yazın